علت تیره شدن پوست در بهار

با فرا رسیدن فصل بهار، بسیاری از افراد متوجه تغییراتی در رنگ پوست خود می‌شوند. یکی از رایج‌ترین این تغییرات، تیره شدن پوست در بهار است که می‌تواند بر ظاهر و سلامت پوست تأثیر بگذارد. این پدیده، حاصل ترکیبی از عوامل محیطی و فیزیولوژیکی است، از جمله افزایش شدت تابش خورشید، افزایش تولید طبیعی ملانین در پوست، واکنش‌های حساسیتی به نور خورشید در تماس با برخی گیاهان (فیتوفوتودرماتیت) و همچنین تأثیرات هورمونی و استرس. در این مقاله، علل اصلی تیره شدن پوست در بهار بررسی شده‌اند تا درک بهتری از این تغییرات فصلی حاصل شود و راهکارهای پیشگیرانه مناسب ارائه گردد.

افزایش شدت تابش خورشید در بهار

در بهار، تابش خورشید به دلیل طولانی‌تر بودن ساعات روز و موقعیت بالاتر خورشید در آسمان، به طور قابل توجهی قوی‌تر می‌شود و منجر به افزایش قرار گرفتن در معرض اشعه‌های UVA و UVB می‌شود. این اشعه‌های ماوراء بنفش نامرئی هستند اما به عمق پوست نفوذ می‌کنند (UVA) و باعث آفتاب سوختگی (UVB) و در نتیجه تیره شدن پوست در بهار می‌شوند. برخلاف سرمای زمستان، نور خورشید در بهار ملایم به نظر می‌رسد، اما تابش آن قوی‌تر و برای سلول‌های پوست آسیب‌رسان‌تر است، به خصوص برای افرادی که زمان بیشتری را در فضای باز می‌گذرانند.

اشعه‌های UVA پیری پوست را تسریع می‌کنند و خطر سرطان را افزایش می‌دهند، در حالی که اشعه‌های UVB باعث سوختگی‌های قابل مشاهده و آسیب DNA در سلول‌های پوست می‌شوند. محافظت مناسب در برابر آفتاب مانند کرم ضد آفتاب با SPF 30+ حتی در روزهای ابری نیز ضروری است، زیرا تا 80٪ از اشعه‌های UV از ابرها نفوذ می‌کنند.

همچنین درباره بهترین ضدآفتاب برای فصل بهار بیشتر بدانید.

ساعات طولانی‌تر روز و تیره شدن پوست در بهار

در بهار، روزها طولانی‌تر می‌شوند، به این معنی که ساعات بیشتری در معرض نور خورشید قرار می‌گیریم. این قرار گرفتن طولانی‌تر در معرض نور خورشید، تأثیر تجمعی اشعه ماوراء بنفش بر پوست را افزایش می‌دهد. زمان بیشتر در فضای باز بدون محافظ، خطر آسیب آفتاب را افزایش می‌دهد.

نور شدید خورشید و تیره شدن پوست در بهار

در بهار، خورشید در مقایسه با زمستان در ارتفاع بالاتری از آسمان قرار می‌گیرد. این بدان معناست که اشعه ماوراء بنفش مستقیماً و با شدت بیشتری به سطح زمین می‌رسد و احتمال آسیب پوست را بیشتر می‌کند – حتی اگر گرم نباشد.

افزایش تابش UVA و UVB و تیره شدن پوست در بهار

اشعه‌های UVA به عمق بیشتری از پوست نفوذ می‌کنند و باعث پیری زودرس می‌شوند، در حالی که اشعه‌های UVB بر سطح پوست تأثیر می‌گذارند و باعث آفتاب سوختگی می‌شوند. در صورت عدم محافظت، هر دو می‌توانند منجر به آسیب DNA و سرطان پوست شوند.

Centers for Disease Control and Prevention (CDC)_ Sun Safety Facts

«اشعه فرابنفش (UV) در اواسط روز، به ویژه در ماه‌های بهار و تابستان، زمانی که خورشید در آسمان بالاست، قوی‌ترین است… حتی در روزهای ابری، تا ۸۰٪ از اشعه‌های UV می‌توانند به پوست برسند.»

افزایش تولید ملانین و تیره شدن پوست در بهار

در بهار، هنگامی که نور خورشید شدیدتر می‌شود و تابش اشعه ماوراء بنفش افزایش می‌یابد، پوست شما به طور طبیعی ملانین بیشتری – رنگدانه مسئول رنگ پوست – به عنوان یک مکانیسم دفاعی تولید می‌کند. اشعه ماوراء بنفش، به ویژه UVB، سلول‌های پوستی تخصصی به نام ملانوسیت‌ها را برای تولید ملانین تحریک می‌کند، که سپس به سلول‌های پوست اطراف پخش می‌شود تا آسیب بیشتر اشعه ماوراء بنفش را جذب و مسدود کند. این پاسخ محافظتی باعث تیره شدن پوست در بهار می‌شود که اغلب به صورت برنزه دیده می‌شود. ملانین مانند یک ضد آفتاب داخلی عمل می‌کند، اما قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش همچنان می‌تواند باعث آسیب پوستی، آفتاب سوختگی و مشکلات رنگدانه‌ای طولانی مدت شود.

همچنین درباره تأثیر تغییرات فصلی بر پوست و روش‌های مقابله با خشکی یا چربی پوست بیشتر بدانید.

پرتوهای فرابنفش ملانوسیت‌ها را فعال می‌کنند

هنگامی که در معرض پرتوهای فرابنفش B قرار می‌گیرید، ملانوسیت‌های پوست تحریک می‌شوند تا ملانین بیشتری تولید کنند. این روش بدن برای محافظت از لایه‌های عمیق‌تر در برابر آسیب فرابنفش است. این بخشی از یک پاسخ ایمنی طبیعی است.

ملانین از سلول‌های پوست محافظت می‌کند

ملانین یک پوشش روی هسته سلول‌های پوست تشکیل می‌دهد تا نفوذ فرابنفش را مسدود کند. این به کاهش خطر جهش‌های DNA ناشی از تابش فرابنفش کمک می‌کند. هرچه ملانین بیشتری تولید شود، پوست تیره‌تر می‌شود.

برنزه شدن یک علامت هشدار دهنده است

تیره شدن پوست یا برنزه شدن، فقط یک اثر زیبایی نیست – بلکه نشانه‌ای است که پوست در حال واکنش به استرس فرابنفش است. قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید می‌تواند منجر به رنگدانه‌های ناهموار یا آسیب‌های طولانی مدت مانند لکه‌های خورشیدی یا ملانوما شود.

U.S. National Library of Medicine – MedlinePlus

وقتی پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، ملانین بیشتری تولید می‌کند، رنگدانه‌ای که به پوست رنگ می‌دهد، به عنوان نوعی محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش.

فیتوفوتودرماتیت: واکنش پوست به ترکیب گیاهان و نور خورشید

فیتوفوتودرماتیت یک بیماری پوستی است که زمانی اتفاق می‌افتد که برخی از مواد شیمیایی گیاهی – به ویژه فوروکومارین‌ها – با نور خورشید، به ویژه اشعه UVA واکنش نشان می‌دهند و باعث واکنش پوستی شبیه سوختگی (تیره شدن پوست در بهار) می‌شوند. وقتی پوستی که با آب یا روغن گیاهانی مانند لیمو، کرفس، جعفری، لیموترش یا انجیر تماس پیدا کرده است، در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، ممکن است دچار قرمزی، تورم، تاول و در نهایت لکه‌های تیره یا رنگدانه شود. این یک آلرژی نیست، بلکه یک واکنش سمی است که توسط ترکیب ترکیبات گیاهی و نور UV ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از آن، پوست خود را پس از دست زدن به این گیاهان کاملاً بشویید و بلافاصله پس از آن از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کنید. درمان شامل کمپرس سرد، کرم‌های ضد التهاب و محافظت در برابر آفتاب برای جلوگیری از تغییر رنگ طولانی مدت است.

همچنین درباره چگونه از پوست خود در برابر آفتاب بهاری محافظت کنیم؟ بیشتر بخوانید.

علل فیتوفوتودرماتیت و تیره شدن پوست در بهار

فیتوفوتودرماتیت ناشی از مواد شیمیایی گیاهی طبیعی مانند فوروکومارین‌ها است. هنگامی که در معرض نور خورشید UVA قرار می‌گیرد، این مواد شیمیایی با پوست واکنش نشان می‌دهند. این باعث آسیب سلولی می‌شود که شبیه سوختگی به نظر می‌رسد.

گیاهان محرک و تیره شدن پوست در بهار

گیاهان رایجی که باعث این واکنش می‌شوند شامل لیمو، کرفس، جعفری، لیموترش و انجیر هستند. آب یا روغن آنها حساسیت به نور خورشید را افزایش می‌دهد. حتی تماس غیرمستقیم، مانند بریدن میوه، می‌تواند کافی باشد.

تیره شدن پوست در بهار و نحوه پیشگیری و درمان

پس از دست زدن به میوه‌ها، سبزیجات یا گیاهان خاص، پوست را بشویید. تا چند ساعت پس از آن از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید. از کمپرس سرد، کورتیکواستروئیدهای موضعی و کرم ضد آفتاب در نواحی تیره استفاده کنید.

American Family Physician, AAFP

«فیتوفوتودرماتیت ناشی از تماس با ترکیبات حساس به نور در گیاهان و به دنبال آن قرار گرفتن در معرض اشعه UVA است. گیاهان رایج شامل کرفس، مرکبات و جعفری هستند.»

تأثیر استرس و افزایش کورتیزول بر تولید ملانین

استرس و تغییرات هورمونی از جمله نوسانات کورتیزول، استروژن و پروژسترون،  می‌توانند تولید ملانین را به میزان قابل توجهی افزایش دهند و منجر به لکه‌های تیره یا لکه‌هایی روی پوست شوند، وضعیتی که به عنوان ملاسما شناخته می‌شود. وقتی تحت استرس هستید، بدن شما کورتیزول آزاد می‌کند که می‌تواند فعالیت ملانوسیت (سلول‌های تولیدکننده ملانین) را تحریک کند و در نتیجه رنگ پوست ناهموار شود. علاوه بر این، تغییرات هورمونی، به ویژه در زنان در دوران بارداری، استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا تغییرات قاعدگی، باعث افزایش استروژن و پروژسترون می‌شود که پوست را به نور UV حساس کرده و باعث تولید بیش از حد ملانین می‌شود. این عوامل در کنار هم می‌توانند رنگدانه‌ها را به خصوص در صورت بدتر کنند.

همچنین درباره مراقبت از پوست در فصل بهار بیشتر بدانید.

استرس و کورتیزول

استرس باعث افزایش کورتیزول می‌شود، هورمونی که ممکن است ملانوسیت‌ها را بیش از حد تحریک کند. افزایش این ماده منجر به التهاب و تیرگی ناهموار پوست شود. استرس مزمن ممکن است هایپرپیگمنتاسیون را به ویژه در نواحی حساس بدتر کند.

استروژن و پروژسترون

این هورمون‌ها در دوران بارداری یا با مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی افزایش می‌یابند. آنها پوست را در برابر نور خورشید واکنش‌پذیرتر می‌کنند و باعث ایجاد ملاسما می‌شوند. استروژن همچنین حساسیت ملانوسیت‌ها را افزایش می‌دهد و رنگدانه‌ها را عمیق‌تر می‌کند.

نوسانات هورمونی و تیرگی پوست

تغییرات هورمونی با افزایش سنتز ملانین بر رنگدانه پوست تأثیر می‌گذارند. این تغییرات همراه با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش یا استرس، باعث تغییر رنگ لکه‌ای می‌شوند. صورت، لب بالایی و پیشانی از مکان‌های رایج ملاسما هستند.

U.S. National Library of Medicine – MedlinePlus

«ملاسما اغلب با هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون مرتبط است. این بیماری در زنان باردار و کسانی که قرص‌های ضدبارداری یا درمان جایگزینی هورمون مصرف می‌کنند، شایع است.»

جمع بندی

تیره شدن پوست در فصل بهار نتیجه‌ای طبیعی از افزایش تابش نور خورشید، واکنش دفاعی بدن در برابر اشعه‌های مضر فرابنفش، و گاهی تماس با مواد گیاهی حساس به نور است. همچنین، عوامل داخلی مانند استرس و نوسانات هورمونی نیز در تشدید این پدیده نقش دارند. برنزه شدن پوست در واقع نشانه‌ای از آسیب است نه سلامتی، و بی‌توجهی به مراقبت از پوست می‌تواند منجر به هایپرپیگمنتاسیون یا حتی آسیب‌های مزمن پوستی شود. استفاده‌ی منظم از ضدآفتاب با SPF مناسب، شست‌وشوی صحیح پس از تماس با گیاهان، و مدیریت استرس و تغییرات هورمونی، از جمله راهکارهای مؤثر در پیشگیری از تیرگی پوست در فصل بهار هستند.