کم خونی در بزرگسالان، یک اختلال خونی رایج، زمانی رخ می‌دهد که بدن فاقد گلبول‌های قرمز کافی باشد یا زمانی که این سلول‌‌ها به درستی کار نمی‌کنند. این می‌تواند به دلیل عوامل ژنتیکی ایجاد شود یا در طول زندگی فرد ایجاد شود. در حالی که برخی از اشکال کمخونی علائم خفیف ایجاد می‌کنند و قابل درمان هستند، برخی دیگر جدی‌تر هستند و به طور بالقوه منجر به مشکلات پزشکی مادام‌العمر یا حتی خطرات تهدید کننده زندگی می‌شوند. کم خونی همچنین می‌تواند نشانه بیماریهای زمینه‌ای مانند سرطان یا بیماریهای مزمن باشد. درک علل، علائم و درمان‌های کمخونی، از جمله نقش مکمل‌های آهن، برای مدیریت موثر این بیماری ضروری است.
کم خونی چیست؟
کم خونی یک اختلال خونی است و زمانی اتفاق می‌افتد که شما گلبول‌های قرمز کافی ندارید یا گلبول‌های قرمز خون شما آنطور که باید کار نمی‌کنند. برخی از انواع کم خونی ارثی هستند، اما افراد ممکن است در طول زندگی خود نیز به این بیماری مبتلا شوند. کم خونی می‌تواند زندگی شما را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. برخی از انواع این عارضه علائم خفیفی دارند که با درمان حل می‌شوند. انواع دیگر جدی‌تر هستند، مانند برخی از افراد که به ارث می‌برند و باعث مشکلات پزشکی مادام‌العمر می‌شوند. کم خونی شدید می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. این وضعیت همچنین ممکن است نشانه شرایط جدی مانند سرطان نیز باشد.
علائم کم خونی در بزرگسالان چیست؟
علائم کمخونی به علت و شدت کم خونی بستگی دارد. کمخونی می‌تواند آنقدر خفیف باشد که در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نکند. اما علائم معمولا پس از مدتی از بروز آن رخ می‌دهد و با بدتر شدن کمخونی بدتر می‌شود. اگر بیماری دیگری باعث کم خونی شود، این بیماری می‌تواند علائم کم خونی را پنهان کند. علائم احتمالی کم خونی عبارتند از:
- خستگی
- ضعف
- تنگی نفس
- پوست رنگ پریده یا زرد، که ممکن است در پوست سفید بیشتر از پوست سیاه یا قهوه ای آشکار باشد.
- ضربان قلب نامنظم
- سرگیجه یا سبکی سر
- درد قفسه سینه
- دست و پاهای سرد
- سردرد
دلایل کم خونی در بزرگسالان شامل چه مواردیست؟
کم خونی زمانی رخ می‌دهد که خون به اندازه کافی هموگلوبین یا گلبول قرمز نداشته باشد. علل اصلی کم خونی عبارتند از:
- بدن به اندازه کافی هموگلوبین یا گلبول قرمز نمی سازد.
- خونریزی باعث از بین رفتن گلبول های قرمز و هموگلوبین سریعتر از جایگزینی آنها می شود.
- بدن گلبول های قرمز و هموگلوبین موجود در آنها را از بین می برد.
کم خونی اکتسابی چیست و چند نوع است؟
فرد در اثر اتفاقی که در طول زندگی او رخ می‌دهد، دچار کم خونی می‌شود. کم‌خونی‌های اکتسابی عبارتند از:
- کم خونی ناشی از بیماری مزمن: در صورت ابتلا به بیماری که باعث التهاب مزمن شود، ابتلا به این وضعیت ممکن است و کارایی بدن فرد را در استفاده از آهن مورد نیاز برای ساخت گلبول‌های قرمز دشوار کند.
- کم خونی همولیتیک خودایمنی: در این حالت، سیستم ایمنی بدن به گلبول‌های قرمز خون حمله می‌کند.
- کم خونی ماکروسیتیک و کم خونی مگالوبلاستیک: اینها انواعی از کم خونی هستند که زمانی ایجاد می‌شوند که مغز استخوان گلبول‌های قرمز غیرعادی بزرگی تولید کند. برخی از شرایط پزشکی و کمبود ویتامین باعث این نوع کم خونی می‌شود.
- کم خونی نورموسیتیک: در این نوع، کمتر از حد معمول گلبول قرمز دارید. علل زیادی برای کمخونی نرموسیتی وجود دارد.
- کم خونی پرنیشیوز: این بیماری که یکی از علل کمبود ویتامین B12 است، یک وضعیت خودایمنی است که بدن را از جذب ویتامین B12 باز می‌دارد.
در صورت ابتلا به بیماریهای مزمن خاص نیز میتوانید دچار کمخونی شوید. کمخونی می‌تواند نشانه یا عارضه‌ای از موارد زیر باشد:
- بیماری های خود ایمنی
- سرطان
- بیماری التهابی روده (IBD)
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- بیماری تیروئید
کم خونی ارثی چیست و چه انواعی دارد؟
کم خونی ارثی زمانی است که فرد با این بیماری متولد می‌شود. کم‌خونی‌های ارثی عبارتند از:
- کم خونی Diamond-Blackfan: این اختلال ارثی مغز استخوان را از تولید گلبول‌های قرمز کافی باز می‌دارد.
- کم خونی فانکونی: یک اختلال خونی نادر است. افراد مبتلا به کم خونی فانکونی در معرض خطر ابتلا به اختلالات خونی از جمله کمخونی هستند.
- کم خونی داسی شکل: این وضعیت شکل گلبول‌های قرمز را تغییر می‌دهد و دیسک‌های گرد و انعطاف‌پذیر را به سلول‌های داسی شکل سفت و چسبنده تبدیل می‌کند که جریان خون را مسدود می‌کند.
- تالاسمی: در این بیماری، بدن هموگلوبین کمتری تولید می‌کند و در نتیجه گلبول‌های قرمز کوچک و کم خونی ایجاد می‌شود.
سایر انواع کم خونی شامل چه مواردیست؟
برخی از انواع کم خونی ممکن است ارثی باشند اما اکتسابی نیز هستند:
- کم خونی آپلاستیک: این کمخونی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بنیادی در مغز استخوان فرد سلول‌های خونی کافی تولید نمی‌کنند.
- کم خونی همولیتیک: در این کمخونی، گلبول‌های قرمز خون سریعتر از حد معمول تجزیه می‌شوند یا می‌میرند.
- کم خونی میکروسیتیک: این کم خونی زمانی اتفاق می افتد که گلبول‌های قرمز خون به اندازه کافی هموگلوبین نداشته باشند بنابراین کوچکتر از حد معمول هستند. کم خونی میکروسیتیک با کمبود آهن، تالاسمی و کم خونی سیدروبلاستیک رخ می‌دهد. همچنین در برخی از افراد مبتلا به کمخونی بیماری مزمن رخ می‌دهد.
- کم خونی سیدروبلاستیک: کم خونی سیدروبلاستیک ناشی از مصرف غیرطبیعی آهن در طول رشد گلبول‌های قرمز خون است.
تاثیر مکمل آهن بر بهبود کم خونی بدن
در این بخش بهه توضیح چگونگی جذب مکمل های آهن خواهیم پرداخت:
بهبود سطح هموگلوبین و فریتین: مکمل آهن به طور قابل توجهی سطح هموگلوبین و فریتین را در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن (IDA) و کمبود آهن بدون کم خونی بهبود می‌بخشد. به عنوان مثال، سطح هموگلوبین از میانگین 9.9 به 12.3 (p<0.001) و فریتین سرم از 7.1 به 28.2 (p<0.001) در بیماران IDA افزایش می‌یابد.
کاهش خستگی: مکمل‌های آهن می‌توانند خستگی را تا حدود 48 درصد در زنان مبتلا به کمبود آهن کاهش دهند که نشان‌دهنده بهبود قابل‌توجه در علائم است.
افزایش جذب با ویتامین C: ترکیب مکمل‌های آهن با ویتامین C می‌تواند جذب آهن را با تبدیل آهن غیر قابل جذب به آهن قابل جذب افزایش دهد که منجر به افزایش اندک اما قابل توجهی در سطح هموگلوبین و فریتین سرم می‌شود.
مکمل های جایگزین: سافت ژل آیرون پلاس نوتریفورت در افزایش سطح هموگلوبین اثربخشی زیادی دارد، که یک جایگزین طبیعی بالقوه برای مبارزه با کم خونی، به ویژه در زنان باردار است.
اثربخشی اشکال مختلف آهن: آهن ساکروزومیال در مقایسه با مکمل‌های آهن معمولی مانند فروس سولفات، آسکوربات آهن و فومارات آهن بهبود بیشتری در سطح هموگلوبین و هماتوکریت نشان داده است.
آهن تزریقی در موارد شدید: مصرف مکمل آهن داخل وریدی برای بیمارانی توصیه می شود که به درمان با آهن خوراکی عدم تحمل یا پاسخ نمی دهند یا زمانی که از دست دادن خون بیش از ظرفیت جذب آهن است.
درمان ترکیبی: ترکیب اپوئتین و مکمل های آهن در درمان کم خونی در بیماران همودیالیزی موثرتر از اپوئتین به تنهایی است که منجر به بهبود قابل توجهی در سطح هموگلوبین و هماتوکریت می شود.
ملاحظات غذایی: غذاهای غنی از آهن هِم (گوشت، ماهی، مرغ) و آهن غیر هم (میوه ها، سبزیجات، غلات) نقش مهمی در پیشگیری و درمان کم خونی ناشی از فقر آهن دارند. تقویت‌کننده‌هایی مانند اسکوربیک اسید و مهارکننده‌هایی مانند تانن‌های موجود در چای و قهوه بر جذب آهن تأثیر می‌گذارند.
چطور میزان جذب آهن را در بدن زیاد کنیم؟
نحوه تهیه غذاهایی که با هم می‌خورید می‌تواند بر میزان جذب آهن در بدن تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، خوردن غذاهای غنی از ویتامین C می‌تواند به جذب آهن بیشتر کمک کند. این موارد عبارتند از:
- مرکبات – مانند پرتقال و لیمو
- گوجه فرنگی
- انواع توت ها
- کیوی
- خربزه
- سبزیجات برگ سبز
- فلفل دلمه ای
سعی کنید این غذاها را به صورت نپخته و همزمان با غذاهای غنی از آهن مصرف کنید. همچنین میتوانید آب پرتقال را همراه با وعده های غذایی خود بنوشید یا از مکمل ویتامین C استفاده کنید
چه مواردی آهن بدن را کاهش میدهند؟
مواردی که می توانند جذب آهن شما را کاهش دهند، عبارتند از:
- قهوه
- چای
- شراب قرمز (هم الکلی و هم غیر الکلی)
- غذاهای غنی از کلسیم مانند شیر یا پنیر
- مکمل های کلسیم
- برخی از غذاهای حاوی سویا
بهتر است این غذاها را در بین وعده‌های غذایی مصرف کنید.
چطور می توان از کم خونی در بزرگسالان جلوگیری کرد؟
ممکن است بتوانید با گنجاندن غذاهای غنی از آهن در وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌های روزانه‌تان از شایع‌ترین نوع کمخونی، یعنی کمخونی ناشی از فقر آهن پیشگیری کنید. اما انواع دیگری از کم خونی وجود دارد که نمی‌توانید از آنها پیشگیری کنید، از جمله اختلالات ارثی.
تفاوت کم خونی و بیماری تالاسمی چیست؟
در خصوص تفاوت کم خونی و تالاسمی یک مقاله کامل نوشته شده که میتوانید بررسی کنید. اما در حالت کلی کمخونی یک اختلال ناشی از کمبود مواد مغذی مانند آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک در بدن و مجاری بدن است که باعث کاهش تولید هموگلوبین یا از دست دادن خون می‌شود، در حالی که تالاسمی یک بیماری ژنتیکی است که در آن نقص در ساختار یا تولید هموگلوبین وجود دارد.
قویترین مکمل آهن برای کم خونی در بزرگسالان
مکمل آهن نوتریفورت که با نام سافت ژل آیرون پلاس نوتریفورت شناخته شده است با تامین روزانه 30 میلی گرم آهن، 12 ویتامین ضرروری، 8 ماده معدنی و 2 اسید آمینه نقشی اساسی در سلامت عمومی بدن، تامین آهن و ویتامین ب12 دارد. همچنین نقش اساسی برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن و تشکیل گلبول‌های قرمز و سلامت سیستم عصبی حمایت می‌کند.
جمع بندی
مکمل‌های آهن نقش اساسی در رفع کمخونی، به ویژه در موارد ناشی از کمبود آهن دارند. با بهبود سطح هموگلوبین و فریتین، کاهش خستگی، و افزایش جذب آهن در صورت همراه شدن با ویتامین C، مکمل آهن در مبارزه با کمخونی مفید است. علاوه بر این، اشکال خاصی از مکمل‌های آهن مانند آهن ساکروزومی و آهن داخل وریدی در موارد شدید اثربخشی نشان داده‌اند. همراه با یک رژیم غذایی متعادل و غنی از آهن، اتخاذ یک رویکرد پیشگیرانه برای مکمل و مدیریت کم خونی واند به طور قابل توجهی سلامت کلی و کیفیت زندگی را بهبود بخشد، به ویژه در افرادی که در معرض خطر بالاتری برای این بیماری هستند
